Miłość po arabsku
Miłość i jej wyrażanie to temat, który frapuje ludzkość od zarania dziejów. Zarówno kobiety, jak i mężczyźni wyznają miłość ukochanym osobom na różne sposoby i w różnych językach. Miłość to uczucie względem partnera, dziecka, rodzica, członków dalszej rodziny, przyjaciół. Jak powiedzieć, że kocham po arabsku?
Habibi?
Słowo habibi zna chyba każdy i nie chodzi tu bynajmniej wyłącznie o osoby uczące się języka arabskiego. Czy habibi oznacza „kocham cię”? Czy habibi oznacza miłość?
Przyjrzyjmy się słowu habibi. Po arabsku pisane حَبيبي oznacza dosłownie „mój ukochany”. Tak, mężczyzna! „Moja ukochana”, kobieta, to حَبيبَتي [habibati, habibti]. Widać więc, że habibi wcale nie oznacza „kocham cię” po arabsku. Jest to jednak niezaprzeczalnie słowo związane z miłością. Miłość to po arabsku حُبّ [hubb]. Jak więc wypowiedzieć te magiczne słowa kocham cię po arabsku?
أحبك – „kocham cię” po arabsku!
Przede wszystkim potrzebujemy czasownika „kochać”. „Kochać” to po arabsku أَحَبَّ يُحِبُّ [ahabba juhibbu[1]]. Jeśli to JA kocham, to pierwszą sylabę „ju” podmieniam, według wzoru odmiany czasownika, na „u”, i otrzymuję słowo أُحِبُّ [uhibbu]. Dobrze, wiemy już, jak powiedzieć kocham po arabsku. Kocham! Ale kogo? W zależności od tego, czy odbiorcą naszego wyznania będzie kobieta, czy mężczyzna, użyjemy końcówki كِ [ki] lub كَ [ka]. Ostateczna wersja wyznania miłości, czyli kocham cię po arabsku, to أُحِبُّكَ [uhibbuka] – do mężczyzny, أُحِبُّكِ [uhibbuki] – do kobiety. Samo zaś أُحِبُّ [uhibbu], czyli kocham po arabsku, może być użyte również w sensie „lubię”, na przykład „lubię frytki” – أُحِبُّ بَطاطِس مُحَمَّرة [uhibbu batatis muhammara].
أحبك [uhibbuka/uhibbuki] to propozycja rodem z języka standardowego pod względem wymowy. Wyznanie miłości może brzmieć różnie w zależności od regionu świata arabskiego oraz występujących tam dialektów. W związku z tym w Egipcie oraz w Maszreku (maszrek – wschód świata arabskiego, czyli Syria, Liban, Palestyna i Jordania) usłyszymy raczej b(a)hibbak/b(a)hibbik, w Magrebie (magreb – zachód świata arabskiego, tj. Maroko, Algieria, Tunezja, Libia, Mauretania) natomiast – nhebbek. Widać (i słychać) różnice w przedrostkach odnoszących się do czasu teraźniejszego – są to cech poszczególnych dialektów, które rządzą się swoimi zasadami gramatycznymi. Zaimki dzierżawcze pozostają jednak znajome – widzimy w obydwu przypadkach „k” odnoszące się do 2. os. lp. („ty”) na końcu wyrażenia.
Czy na tym koniec? Otóż nie! Istnieje więcej czasowników na wyrażenie miłości niż أحبَّ يُحبُّ. Należą do nich między innymi عشِقَ يعشَقُ [aszika jaszaku], هوى يهوى [hała jahła]. „Kocham cię” po arabsku to wobec tego również أَعْشَقُك [aszakuka – do mężczyzny/aszakuki – do kobiety] oraz أهواك [ahłaka – do mężczyzny/ahłaki – do kobiety].
Habibi, habib(a)ti – inne przykłady użycia
Wróćmy na moment do słów habibi i habib(a)ti. Czy Arabowie używają ich wyłącznie, zwracając się do ukochanej osoby – kobiety lub mężczyzny? Nic bardziej błędnego. To słowa, które bardzo często możemy usłyszeć na tzw. ulicy, wypowiadane lub wręcz wykrzykiwane w biegu podczas wymieniania pozdrowień przez mijających się po drodze przyjaciół. Warto w tym momencie zauważyć, że kobiety nazywają przyjaciółki i koleżanki „habibti”, a mężczyźni – swoich przyjaciół i kolegów „habibi”, jednak to zjawisko jest ściśle podzielone właśnie na płci. To znaczy, że kobiety nie nazwie kolegi, przyjaciela, „habibi”, a mężczyźni nie nazwą w ten sposób przyjaciółki, koleżanki. A przynajmniej nie jest to rozpowszechnione! Jeśli więc chcemy zastosować ten zwrot w rozmowie z osobą arabskojęzyczną i tym samym wyrazić swoją sympatię w sensie koleżeńskim, pamiętajmy, żeby była to osoba tej samej płci – pozwoli to uniknąć potencjalnych niezręczności i nieporozumień.
Habibi oraz habibati mogą być też użyte na początku listu do bliskiej osoby, jako odpowiednik polskiego „drogi/droga” lub „kochany/kochana”. Zamienne można stosować również عزيزي [azizi] „mój drogi” i عزيزتي [azizati] „moja droga”.
Miłość wiele ma tłumaczeń
Miłość może być wyrażana, zarówno przez kobiety, jak i mężczyzn, na różne sposoby – zwłaszcza po arabsku, który nierzadko bywa nazywany językiem synonimów. Jeśli zasięgniemy rady słownika, przedstawi on kilkadziesiąt propozycji tłumaczenia słowa miłość. Nie wszystkie będą się odnosiły wyłącznie do miłości romantycznej – niektóre mogą oznaczać (również) silną wzajemną przyjaźń, jak تحابّ [tahabb] czy توادّ [taładd], inne można podzielić na odnoszące się do sympatii, przywiązania – np. [mahabba] مَحَبَّة, [iszk] عِشق, [maazza] مَعَزَّة oraz miłości fizycznej, pożądania – np. كَلَف [kalaf], هُيّام [hujjam], غَرام [gharam].
Najpopularniejszym tłumaczeniem słowa miłość będzie wspomniane na początku artykuły słowo حُبّ [hubb]. Mówiąc o swojej miłości (zarówno swoim uczuciu, jak i ukochanej osobie), wystarczy dodać zaimek dzierżawczy ي [długie „i”] na końcu i wychodzi nam حُبّي [hubbi]. Jak jeszcze można określić ukochaną osobę lub zwrócić się do niej? Możemy, oczywiście, mówić أحبُّك [uhibbuka/uhibbuki], ale są też inne sposoby na wyrażenie swoich uczuć za pomocą arabskich słów! Wspomniany już zaimek dzierżawczy ي [długie „i”] możemy dodawać do innych wyrazów, na przykład عمر [umr], حياة [haja]. Obydwa oznaczają życie, więc عُمْري [umri] oraz حياتي [hajati] będą dosłownie oznaczały „moje życie” i mogą być używane również w dosłownym znaczeniu, gdy mówimy o swoim życiu.
Habibi w kulturze popularnej
Słowo habibi występuje w tylu różnego rodzaju utworach arabskojęzycznych, że jeśli włączymy dowolne arabskie radio, to mamy dużą szansę usłyszeć je już w ciągu pierwszych kilku minut. Przyjrzyjmy się kilku przykładom. حبيبي يا نور العين [habibi ja nur el-ajn], czyli „kochanie, światło moich oczu” to początek utworu Amra Diaba o tym samym tytule. Słowo habibi jest na tyle rozpowszechnione, że występuje również w tekstach niearabskojęzycznych – przykładem może być piosenka arabsko-francuska o tytule… „Ya Habibi/ يا حبيبي”, czyli „kochanie”[2], w której tytułowa fraza pojawia się zarówno w tekście arabskim, jak i francuskim. Słowo „habibi” pojawia się w tytułach wielu utworów – piosenkę o tym tytule ma w swoim repertuarze libański zespół Mashrou’ Leila/مشروع ليلى, występuje ono również u Saada Lamjarreda w مال حبيبي مالو [mal habibi malu] „co się dzieje z moją miłością?”.
Również wspomniane wcześniej عُمري [umri] oraz حياتي [hajati] można usłyszeć w arabskojęzycznych utworach. Mało który fascynat kultury arabskiej nie słyszał słynnych wersów إنت عمري [inta umri] „jesteś moim życiem” w wykonaniu egipskiej diwy Umm Kulthum. Natomiast iracki wykonawca Kadim as-Sahir w piosence هل عندك شك [hal indaki szakk] „czy wątpisz (że)?” śpiewa „هل عندك شك أنك عمري وحياتي” [hal indaki szakkun annaki umri ła hajati] „czy wątpisz w to, że jesteś całym moim życiem (dosł. że jesteś moim życiem i moim życiem[3])”.
[1] Dosłownie „on kochał, on kocha” – brak bezokolicznika w języku arabskim sprawił, że podajemy zawsze formę 3. os. lp. (on) w czasie przeszłym oraz teraźniejszym.
[2] يا [ja] to w arabskim partykuła wołacza – umieszczona przed rzeczownikiem sprawia, że tłumaczymy go tak, jak gdyby był w wołaczu, np. يا آدم [ja adam] „Adamie!”.
[3] Arabowie chętnie wykorzystują bogactwo swojego języka do powtarzania tych samych rzeczy za pomocą różnych słów, dzięki czemu potęgują ich ważność.
