Język hebrajski

Obecnie jestem doktorantką w Instytucje Filologii Klasycznej UW. Tematem mojej rozprawy doktorskiej są motywy i tradycje literackie obecne w tekstach pisanych przez Żydów po grecku w diasporze egipskiej pod panowaniem dynastii Ptolemeuszów. Od trzech lat prowadzę na ten temat zajęcia na Uniwersytecie Warszawskim. Ponadto pracuję w projekcie naukowym dotyczącym hebrajskiej poezji Złotego Wieku w średniowiecznej Andaluzji.

W kulturze żydowskiej najbardziej interesują mnie jej kontakty z innymi kulturami i cywilizacjami. Oprócz relacji grecko-żydowskich w epoce hellenistycznej oraz muzułmańsko-żydowskich w średniowieczu, którymi zajmuję się naukowo, od zawsze interesowało mnie zderzenie kultur i tradycji (religijnych, językowych, literackich, politycznych) w samym Izraelu. Szczególne odzwierciedlenie znajdują one w języku hebrajskim, czego odkrywanie zawsze przynosi radość moim uczniom.

Hebrajski jest dla polskiego odbiorcy językiem jednocześnie dalekim i bliskim. Z jednej strony, jako język semicki z nowym alfabetem i „nieeuropejskim” systemem gramatycznym, stanowi intelektualne wyzwanie; z drugiej nagradza ucznia intuicyjnością składni i podobieństwami w leksyce i frazeologii. Nauka tego języka to świetna przygoda, która szybko zaczyna procentować, dając dużo frajdy i satysfakcji.

Współczesnego języka hebrajskiego zacząłem uczyć się jeszcze przed maturą, przed nią też po raz pierwszy odwiedziłem Izrael, a zaraz po niej wyleciałem tam ponownie na trzymiesięczny wolontariat w kibucu. Podczas studiów wracałem tam wielokrotnie, m.in. jako au pair czy w ramach stypendium naukowego na Uniwersytecie w Tel Awiwie, gdzie zdałem też najwyższy egzamin językowy (tzw. ptor).

Poza studiami i uczeniem j. hebrajskiego pracuję jako przewodnik turystyczny i pokazuję izraelskim gościom Warszawę. Dodatkowo tłumaczę z hebrajskiego na polski oraz z polskiego na hebrajski. Zajmowałem się zarówno przekładem ustnym (biznesowym), jak i pisemnym, tak na potrzeby naukowe (m.in. dla Centrum Badań nad Zagładą Żydów przy IFiS PAN), jak i prywatne (m.in. branża deweloperska).

Ponadto uczestniczyłem w licznych programach edukacyjnych, jak np. POLIN Meeting Point (2018) organizowany przez Muzeum Historii Żydów Polskich czy Międzynarodowe Letnie Seminarium Języka i Kultury Jidysz (2019) organizowane przez Centrum Kultury Jidysz.

Bogatsza o niniejsze prawdy życiowe zaczęłam kroczyć własną drogą. Wiodła od dziecięcego zaintrygowania kulturą żydowską przez nastoletnie wniebowzięcie historią, młodzieńczą werwę do nauki języków obcych, wczesno-dorosłe podróżowanie po Bliskim Wschodzie, aż do dojrzałej chęci pielęgnowania niesłabnącej pasji do poznawania kultury oraz historii narodu żydowskiego. Postanowiłam studiować hebrajski, który, niespodziewanie, okazał się prosty oraz zaskakująco logiczny. Z czasem pojęłam, że nie jest to język do „wykucia”, lecz przede wszystkim do zrozumienia, ponieważ działa niczym swoisty wzór, do którego podstawia się poznawane elementy gramatyczne. Mechanizm pracuje bez zarzutu i w wielu kwestiach „idzie człowiekowi na rękę”, dlatego mogę powiedzieć, że został stworzony dla ludzi, a nie na odwrót.

Znajomość hebrajskiego otworzyła przede mną orientalny świat pełen rozmaitych materiałów naukowych, literackich, kulturowych, artystycznych, do których nie miałabym dostępu, gdybym jako mała dziewczynka nie dowiedziała się, że odmienność nie jest straszna, tylko inspirująca, a ciekawość oraz chęć próbowania nowych rzeczy – warte zaspokajania zamiast tłumienia. Zachęcam więc do odwagi oraz poszerzania horyzontów. Może dzięki temu pewnego dnia to ja poznam Twoją historię?

W swojej pracy zawodowej wykorzystuję języki żydowskie do przeprowadzania kwerend naukowych w archiwach Jad Waszem oraz Muzeum Bojowników Getta. Zajmowałam się także tłumaczeniami dokumentów rodzinnych oraz zeznań świadków Zagłady z języka jidysz i hebrajskiego na polski.

Pasjonuję się historią Katolickich Kościołów wschodnich: chaldejskiego, syryjskiego i maronickiego oraz wspólnotą katolików języka hebrajskiego. Ponadto staram się przybliżać Izraelczykom mniej znane oblicze Jerozolimy organizując wycieczki w arabskiej części miasta (tzw. Wschodniej Jerozolimie), która od dwóch lat jest moim domem.

Mieszkając na styku różnych światów i języków (arabskiego i żydowskiego/hebrajskiego/jidysz) oraz religii (judaizmu, chrześcijaństwa i islamu) zrozumiałam jak różnorodnym, a jednocześnie skomplikowanym miastem jest Jerozolima. Swój pobyt w Izraelu traktuję nie tylko jako cenne doświadczenie językowe, ale przede wszystkim klucz do zrozumienia fenomenu, jakim jest istnienie państwa Izrael na mapie Bliskiego Wschodu.

Często bywałem w Izraelu prywatnie i pozostaję w stałym kontakcie ze znajomymi stamtąd oraz regularnie rozmawiam z Izraelczykami w Polsce. Przez około rok pracowałem w międzynarodowej korporacji, gdzie na co dzień miałem okazję używać języka hebrajskiego, obsługując mówców natywnych z Izraela i kontaktując się z organami odpowiedzialnymi za logistykę. Praca ta rozwinęła moją zdolność swobodnej wypowiedzi, nauczyła przydatnego słownictwa oraz pomogła oswoić się z różnymi „odmianami” współczesnego języka hebrajskiego. Lubię analizować mowę potoczną, slang, różnice regionalne (szczególnie w kontekście społeczności religijnych a świeckich) i być może to zamiłowanie dialektologią ma swoje korzenie w gwarze wielkopolskiej, używanej w moim domu rodzinnym.

Pokochałem hebrajski za jego schematyczność, zajmujące dźwięki, mowę potoczną, sporą swobodę wypowiedzi – tudzież granicę błędu – oraz bezpośredniość jego mówców. Myślę, że hebrajszczyzna to doskonały wybór dla osób, które czują silną więź z muzyką lub matematyką. Niewątpliwie spodoba się on również osobom, które chciałyby pogłębić swoją wiedzę o judaizmie, Biblii, kabale. Dla mówcy języka polskiego wiele struktur gramatycznych – zwłaszcza z zakresu wyrażeń/idiomów – może okazać się oczywistymi, gdyż głównie polscy Żydzi zajmowali się w XIX i XX wieku przywróceniem hebrajskiego do życia. Zatem jego przyswojenie to zdecydowanie misja wykonalna! 🙂

W Kierunku Wschód chciałbym dzielić się z Wami moją wiedzą, zachęcić Was do praktycznej nauki hebrajskiego przy pomocy niekonwencjonalnych metod – m.in. prezentując Wam izraelską muzykę, analizując jej teksty, rozmawiając o sztuce i kulturze żydowskiej. Mam nadzieję, że zaciekawię Was jednym z najstarszych języków na Ziemi.

Do zobaczenia, lehitra’ot!

Mój pierwszy kontakt z nauką jidysz to lektorat na Uniwersytecie Warszawskim z profesor Ewą Geller (bł. p.) i letnie seminarium organizowane przez Fundację Shalom. Później miałam kilka lat przerwy, kiedy skupiłam się przede wszystkim na studiach dziennych na hebraistyce i nauce klasycznego arabskiego na lektoracie. Cały czas miałam jednak chęć dalszej nauki jidysz z tyłu głowy i w 2006 roku pojawiła się do tego okazja: wakacje spędziłam na trasie Warszawa–Tel Awiw–Wilno–Warszawa i zaliczyłam dwa zaawansowane kursy na Uniwersytecie w Tel Awiwie i w Wilnie. Wtedy otworzył się przede mną nowy świat inicjatyw jidyszowych: mam na swoim koncie kilka jidyszowych projektów animatorskich. Przez 2,5 roku prowadziłam utworzone z oddolnej inicjatywy kółko czytelnicze w jidysz (lejenkrajz) w Warszawie. Nawiązałam w tym czasie kontakty, które zaowocowały wieloletnimi przyjaźniami z jidyszystami z całego świata. 

Drugim ważnym dla mnie językiem jest hebrajski. W ramach pierwszej wymiany PIYE Muzeum Polin studiowałam literaturę hebrajską na Uniwersytecie Telawiwskim, wtedy też zdałam egzamin PTOR z języka hebrajskiego. Pracę magisterską napisałam o modernistycznej literaturze hebrajskiej na przykładzie prozy Uriego Nisana Gnessina. W latach 2007-2011 pracowałam jako dziennikarka redakcji hebrajskiej Polskiego Radia dla Zagranicy. Relacjonowałam tematy i wydarzenia z szeroko pojętej kultury żydowskiej, relacji polsko-izraelskich w języku hebrajskim, redagowałam stronę internetową kolpolin.pl i prowadziłam media społecznościowe. W 2008 roku, z seminarium naukowego w Tel Awiwie przywiozłam kilka materiałów w jidysz… i tak powstała cotygodniowa audycja Naje Chwaljes, która miała swoją premierę we wrześniu 2008 a ostatni podkast został wyemitowany w grudniu 2011 roku. 

W latach 2006-2010 współpracowałam m.in. z Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, Muzeum Historycznym i Fundacją Shalom w Warszawie, jako tłumaczka, robiąc kwerendy oraz napisy do filmów z języka jidysz i hebrajskiego. Uczyłam hebrajskiego indywidualnie oraz prowadziłam niedzielne zajęcia dla dzieci w Beit Warszawa (Reformowanej Synagodze). Od 2012 roku pracowałam w międzynarodowych zespołach, m.in.  w Intelu w obsłudze HR po hebrajsku oraz prowadziłam szkolenia dla pracowników Intela w Kirjat Gat z zakresu relokacji i podróży służbowych.

Nie porzuciłam moich pasji po przeprowadzce do Szwecji:  jestem aktywną członkinią zaawansowanego kółka czytelniczego w Towarzystwie Jidysz (Jiddischsällskapet) i grupy dyskusyjnej szmueskrajz w Sztokholmie. W 2024 roku pracowałam jako promotorka języka jidysz w państwowym Instytucie Języka i Folkloru w Sztokholmie (Isof).