Język hebrajski, urzędowy język Państwa Izrael, a jednocześnie język świętych tekstów judaizmu i chrześcijaństwa, powstał przeszło 3000 lat temu na terenach rozciągającej się między dzisiejszym Tel Awiwem a Jerozolimą wyżynnej Judei.
TROCHĘ HISTORII
Najstarszy odnaleziony zapis – tzw. kalendarz z Gezer – pochodzi z X w. p.n.e. Relatywnie szybko zaczęto po hebrajsku zapisywać teksty, które z biegiem czasu nabrały wartości sakralnej. Szczytowym osiągnięciem literackiej wersji j. hebrajskiego jest Biblia Hebrajska – skodyfikowany w I w. n.e. zbiór tekstów na które składają się trzy główne części, tj. Tora, Prorocy i Pisma – szerzej znany pod chrześcijańska nazwą Starego Testamentu. Kolejnym równie znaczącym tekstem spisanym w j. hebrajskim jest Miszna (podstawowa część Talmudu) podczas tworzenia której hebrajszczyzna powoli wychodziła z codziennego użytku, aby przez kolejne przeszło 1800 lat stać się językiem liturgii i piśmiennictwa, przede wszystkim religijnego. Dopiero ruch syjonistyczny w drugiej połowie wieku XIX niejako wskrzesił martwy język do życia, stawiając sobie za cel ustanowienie go narodową mową Żydów.
JĘZYK I ALFABET SEMICKI
Hebrajski jest językiem semickim, który w znacznie większym stopniu niż np. polszczyzna opiera się na budowie rdzeniowej. Dodatkowo zapisywany jest spółgłoskowym alfabetem hebrajskim, co dla zaczynających naukę tego języka może stanowić spore utrudnienie. W alfabecie łacińskim, dostosowanym do potrzeb języka polskiego, każdej literze przyporządkowany jest odpowiedni dźwięk, stąd przykładowo litera A oddaje dźwięk „a”, litera B dźwięk „b” itd. W hebrajskim już pierwsza litera alfabetu, litera א (alef) obrazuje problem z którym mierzy się każdy uczący się tego języka, przyzwyczajony do sposobu zapisu języków europejskich. Alef nie ma bowiem żadnego znaczenia i jest literą pod którą „podczepiać” będziemy jedynie samogłoski (o tym zagadnieniu nieco później).
BUDOWA RDZENIOWA I BRAK SAMOGŁOSEK
Język ten, jak wcześniej wspomniano, opiera się na budowie rdzeniowej. Są one w większości trzyliterowe, choć zdarzają się i czteroliterowe rdzenie. Przekładając to zjawisko na realia
j. polskiego możemy się posłużyć bardzo upraszczającym całą kwestię przykładem. Każdy użytkownik polszczyzny powinien bez trudu zrozumieć poniższy komunikat:
– Czść, jstm w prcy, pgdmy pźnij.
lub:
W tm rku rdzce mgą swbdne pjchć n wkcje.
Mimo, że nasz język (pod względem słowotwórczy, gramatycznym, etc.) nie jest dostosowany do zapisu pozbawionego samogłosek, to osoba znająca j. polski i tak poradzi sobie z takim przekazem. Sytuacja z j. hebrajskim wygląda bardzo podobnie, z tą różnicą, że język ten właśnie według takich zasad funkcjonuje.
OD PRAWEJ DO LEWEJ
Alfabet hebrajski, podobnie jak spokrewniony z nim alfabet arabski, zapisywany jest od strony prawej do lewej. Rzutuje to również na zupełnie przeciwny (względem europejskiego) układ książek, gazet i innego rodzaju publikacji pisanych. Ciekawostką może być fakt, że od prawej strony otwiera się w Izraelu również płyty CD z muzyką.
NAJWAŻNIEJSZE CECHY LITER
Warto również wspomnieć o dwóch istotnych cechach alfabetu hebrajskiego. Po pierwsze, nie rozróżnia on dużych i małych liter, odwrotnie więc jak w j. polskim. Po drugie zaś, podobnie jak w j. polskim, funkcjonują dwa warianty liter – drukowane i ręczne (kursywa), które używane są w podobnych kontekstach jak w j. polskim.
Liter w hebrajskim alfabecie jest 22, choć nadmienić należy, że nie są one wszystkie do końca jednorodne. Pięć liter (כ, מ, נ, פ, צ) posiada tzw. formę końcowa – jeśli litera ta kończy słowo przybiera specjalną formę. Kolejną cechą jest obecność kropki (dagesz) w środku litery, która w przypadku liter בּ, כּ, פּ powoduje zmianę ich wymowy. Odpowiednio więcב tradycyjnie wymawiane jako „w”, z kropką znaczy „b”,כ bez kropki to „ch”, po jej dodaniu „k”, a פ po dodaniu dageszu przechodzi z pierwotnego „f” w „p”. Dodatkowo litery alfabetu hebrajskiego, w odróżnieniu do pisanego alfabetu łacińskiego, nie łączą się.
ZAPIS SAMOGŁOSEK
Z racji wspomnianego wcześniej braku samogłosek w alfabecie hebrajskim ich zapis odbywa się przy użyciu odrębnego systemu znaków złożonego z kropek i kresek w większości stawianych pod literami. W większości przypadków samogłoska wymawiana będzie po spółgłosce. Stąd też znak בָּ będziemy czytać jako ba („b” od litery bet + „a” oznaczone znakiem poniżej litery).
DO POBRANIA
