Szawout – Żydowskie święto pielgrzymie

Wśród świąt żydowskich wyróżnia się szalosz regalim, czyli trzy święta pielgrzymie o charakterze ruchomym, których określenie nawiązuje do starożytnego zwyczaju ich obchodzenia, czyli pielgrzymowania do Świątyni w Jerozolimie i składania ofiary z płodów ziemi. Należą do nich: Pesach, Szawuot oraz Sukot. W niniejszym referacie przybliżę historię drugiego z kolei tego cyklu święta, Szawuot. Przypisuje mu się szczególne nazwy zamienne: Święto Tygodni, Pięćdziesiątnica, Żydowskie Zielone Świątki oraz, występujące nieco rzadziej, Święto Żniw lub Święto Zbiorów. Część z nich nawiązuje do symbolicznych wydarzeń z przeszłości. Zauważenie tego sprzyja lepszemu zrozumieniu genezy oraz istoty święta, dlatego też pozwolę sobie pochylić się nad tym w pierwszej kolejności.

Naucz się mówić po hebrajsku!uczymy hebrajskiego stacjonarnie i online, na różnych poziomachSprawdź naszą ofertę

Znaczenie Szawuot

Określenie „Święto Tygodni” związane jest ze zwyczajem składania w ofierze pierwszego snopu jęczmienia podczas święta Pesach, odkąd codziennie przez siedem kolejnych tygodni ku pamięci okresu żniw oraz ofiarowania snopów zboża w Świątyni Jerozolimskiej, liczono omer, oznaczający biblijną miarę zboża, snop jęczmienia. Także dni nazywano omerami, skąd później wzięła się hebrajska nazwa chag ha – szawuot, oznaczająca „święto tygodni”. „Pięćdziesiątnica” odnosi się do czasu obchodzenia święta, który przypada na szósty dzień siwan, pięćdziesiąt dni po święcie Pesach. Pod „Żydowskimi Zielonymi Świątkami” kryje się natomiast początkowy, rolniczy charakter święta, którego świadectwo odnajdujemy w opisach biblijnych.

Szawuot w Biblii

W czasach biblijnych radosny okres żniw trwający siedem tygodni, kończył się dniem Szawuot, w który zbierano najpóźniej dojrzewające zboże: pszenicę. Wówczas, oprócz zwyczajnej ofiary z pokarmów oraz płynów, składano w ofierze również dwa bochenki lehem tenufah (chlebów kołysania). W obchodach Szawuot brali wówczas udział wszyscy mieszkańcy kraju: pielgrzymowali do Świątyni Jerozolimskiej niosąc pierwsze dojrzałe zbiory ziemi: jęczmień, pszenica, oliwki, daktyle, granaty, figi i winogrona oraz prowadząc zwierzęta na ofiarę. Następnie wszyscy niezależnie od statusu społecznego, razem weselili się i biesiadowali, a mężczyźni wykonywali rytualny taniec wokół ołtarza. Nikt tego dnia nie pracował. Z czasem rolniczy charakter święta uległ znaczącej zmianie, chociaż pewne jego aspekty z powodzeniem zachowały się do dzisiaj, co ma podkreślać współczesne przystrajanie synagog roślinami w dzień Szawuot.

Szawuot w Talmudzie

W okresie talmudycznym zauważono symboliczne wejście narodu żydowskiego na inny poziom duchowości; pięćdziesiąt dni po wyjściu z Egiptu, oznaczającego dla Żydów odzyskanie wolności, Mojżesz otrzymuje Torę Pisaną (kamienną tablicę) oraz Torę Ustną (przykazanie). Dla Żydów oznaczało to ponowne wyróżnienie oraz potwierdzenie, że są narodem wybranym. Jako że miało to miejsce w dniu, na który przypada Szawuot, nie mogło ono dłużej zachować swojego rolniczego charakteru; zostaje mu nadany wymiar duchowy i odtąd miało być świętem upamiętniającym ważne wydarzenie z Góry Synaj.

Dalej odliczano czterdzieści dziewięć dni od Pesach do Szawuot, nazywając je omerami, jednak okres ten, będący wcześniej radosnym, przybrał charakter powszechnej żałoby ze względu na wiele przypadających w tym czasie tragicznych rocznic: nie odbywają się śluby, zaręczyny ani żadne inne radosne uroczystości. Nie przystoi również strzyc się, ani stroić. Co wieczór odmawiana jest modlitwa oraz czytywany traktat Pirke Awot, który notabene podkreśla, że nadanie Tory nie było równoznaczne z jej natychmiastowym przyjęciem przez wszystkich Żydów, dlatego też figurujące w języku hebrajskim określenie na Szawuot Zman matan Tora („Czas nadania Tory”), uwydatnia przede wszystkim sam akt jej nadania.

Trzydziesty trzeci dzień, nazywany lag ba omer, uważa się za datę śmierci rabbiego Szymona ben Jochaja, odbieraną jako zjednoczenie jego duszy z Boskim źródłem. W ten dzień przerywano żałobę, wyprawiano wesela oraz obchodzono święto ucznia, w czasie którego częstowano dzieci szkolne potrawami mlecznymi, słodyczami oraz inicjowano zabawy w bitwę ku upamiętnieniu wydarzenia opisanego w Talmudzie: w czasie oblężenia Jerozolimy chłopiec żydowski zaatakował dowódcę wojsk przeciwnika, ze skutkiem miesięcznego zwieszenia walk.

W przeddzień Szawuot, Żydzi studiowali Torę i Talmud. Wierzono w niezwykłość tej nocy, gdy na chwilę miało otwierać się niebo i wszystkie ludzkie prośby miały trafiać bezpośrednio do Boga. W dzień Szawuot w synagogach odczytuje się uroczyście dziesięć przykazań z Księgi Wyjścia, modlitwę w intencji zmarłych Izkor oraz Księgę Rut, opowiadającą historię moabickiej kobiety, która przyjęła jarzmo Tory dobrowolnie stając się Żydówką: „Lud twój jest moim ludem, a Bóg twój moim Bogiem” (Księga Rut 1:16). Rut była przodkinią króla Dawida, którego rocznica urodzin i śmierci przypada szóstego dnia siwan, czyli na obchody święta Szawuot.

Tradycje

„Trzy razy w roku zjawiać się winien każdy Twój mężczyzna przed Panem, Bogiem Twoim. Przyniesiesz do domu Boga, Pana Twego, pierwociny z płodów ziemi. I nie będziesz gotował koźlęcia w mleku jego matki (…) Także w dniu pierwocin, gdy składacie Panu ofiarę z nowego zboża, w Święto Tygodni ma być dla was zwołanie święte; wtedy nie będzie wykonywać żadnej pracy” (Lb 28, 7-31).

W Izraelu Szawuot trwa jeden dzień, w diasporze poświęcono mu natomiast drugi, dodatkowy dzień, który jest pozostałością niegdysiejszych trudności z określeniem rozpoczęcia święta w krajach oddalonych od Palestyny. Pomimo rozwiązania problemu z właściwym oznaczeniem początku Szawuot, tradycja jego przedłużenia utrzymała się wśród społeczności ortodoksyjnej i nazywana jest jom tow szel galut, czyli „dzień święta krajów oddalonych”.

Czterdziestego dziewiątego dnia omeru, jak w okresie talmudycznym, religijni Żydzi spędzają wigilijną noc święta, Erew Szawuot, na studiowaniu Tory, choć oficjalnie przyjęty zwyczaj zakłada studiowanie pisma jedynie część nocy. Kolejną utrzymującą się praktyką jest czytanie w świąteczny poranek Dekalogu oraz Księgi Rut, którego wszyscy przybyli do synagogi słuchają na stojąco.

W Szawuot zakazane jest wykonywanie pracy. Tego dnia jada się głównie potrawy mleczne: naleśniki, serniki, pierogi z twarogiem, zapiekanki, czy budynie, choć spożywanie potraw zawierających mleko nie należy do obowiązku. Mimo to, w okresie przedświątecznym, obserwuje się zagęszczenie ilości reklam firm mleczarskich, które zachęcają do kupowania produktów nabiałowych. Wymienione zwyczaje mają swoje źródło we fragmencie Tory odnoszącym się do Szawuot i przytoczonym we wstępie niniejszego rozdziału. Szawuot jest ponadto jedynym świętem wspomnianym w Torze, które nie ma przypisanej żadnej konkretnej daty.

Naucz się mówić po hebrajsku!uczymy hebrajskiego stacjonarnie i online, na różnych poziomachSprawdź naszą ofertę

Bibliografia