Czytając japoński tekst możemy zauważyć, że występują w nim dwa sylabariusze: hiragana i katakana, znaki japońskie chińskiego pochodzenia – kanji, a także cyfry arabskie i alfabet łaciński. Czym są te poszczególne elementy oraz jakie mają funkcje? Czy w japońskim występują znaki interpunkcyjne? Jak piszemy po japońsku? Na te pytania postaram się odpowiedzieć w poniższym artykule.
Hiragana
To jeden z dwóch sylabariuszy występujących w języku japońskim. Współcześnie używa się 46 znaków, którym odpowiadają poszczególne dźwięki. Hiragana ma kilka funkcji. Za jej pomocą zapisujemy tak zwaną furiganę, czyli sposób w jaki czytamy znaki kanji (o znakach kanji w dalszej części). Jeśli tekst zapisywany jest horyzontalnie – furigana występuje nad nimi, jeśli wertykalnie – obok nich.
Ponadto, hiragany używamy w funkcjach gramatycznych, na przykład do zapisu końcówek oraz partykuł. Weźmy słowo 見る (jap. miru), które znaczy patrzyć, gdzie 見 (mi) to znak kanji, a る (ru) to okurigana, czyli końcówka gramatyczna zapisana hiraganą, w tym przypadku tworząca formę słownikową tego czasownika.
Jako partykuła występuje na przykład w wyrażeniach typu 私の部屋 (jap. watashi no heya), które oznacza mój pokój. 私 (watashi) to ja, 部屋 (heya) to pokój, a partykuła の (no) określa, czyj jest ten pokój.
Katakana
To drugi sylabariusz w języku japońskim i również zawiera 46 znaków. Są one odpowiednikami tych samych dźwięków, które występują w hiraganie. Na pierwszy rzut oka możemy je rozpoznać po prostych, kanciastych kształtach, w przeciwieństwie do łagodnych, zaokrąglonych w hiraganie. Poza wyglądem, główną cechą różnicującą te sylabariusze są ich funkcje. Katakany używamy do zapisu wyrazów zapożyczonych z innych języków, obcojęzycznych imion i nazwisk, nazw własnych a także wyrazów dźwiękonaśladowczych.
Przykładowo moje imię – Anna – zapiszemy za jego pomocą w ten sposób: アンナ (A n na). Ponadto, jeśli napiszemy katakaną japońskie słowo, które zwykle zapisalibyśmy za pomocą kanji lub hiragany, podkreślamy wówczas ten wyraz, tak jakbyśmy zapisali go z użyciem caps locka.
Zbiorczo sylabariusze hiragana i katakana nazywane są kaną. Po zapamiętaniu sylabariuszy kany jesteśmy w stanie zacząć czytać proste japońskie teksty – na przykład książeczki czy gry dla dzieci, strony internetowe skierowane do młodszych użytkowników języka japońskiego lub obcokrajowców (przykładowo strona z uproszczonymi newsami NHK NEWS WEB EASY).
Kanji
Znaki kanji to znaki chińskiego pochodzenia z czasów dynastii Han. W jednym ze słowników zarejestrowano ich około 50 tysięcy, jednak do zapisu swojego języka Japończycy wybrali ich zdecydowanie mniej i ustawowo określili listy znaków, które nauczane są w szkołach. Najpowszechniejsze są:
- jōyō kanji-hyō – lista znaków chińskiego pochodzenia w powszechnym użyciu (zawiera 2136 znaków)
- jinmeiyō kanji – znaki chińskie służące do zapisu imion/nazwisk (zawiera 863 znaków).
Po nauce kany mali Japończycy rozpoczynają naukę kanji w szkole i kończą zapoznawanie się z tymi listami pod koniec szkoły średniej. Przykładowo w tekstach gazet czy literaturze, o ile nie są skierowane do młodszych odbiorców, nie ma obowiązku podpisywania znaków kanji furiganą. Jeśli natomiast pojawią się wyrazy spoza powyższych list, wymagane jest, by pojawił się sposób ich odczytywania.
Każdy znak kanji ma co najmniej jeden sposób czytania, do zdecydowanej większości potrzebujemy zapamiętać dwa, a czasem więcej. Czytania podzielone są na dwie grupy:
- kun’yomi – czytanie rdzennie japońskie,
- on’yomi – czytanie sinojapońskie.
Jeśli dany znak występuje w tekście samodzielnie, zwykle odczytujemy go za pomocą czytania kun’yomi (np. 人 hito – człowiek). Natomiast w wyrazach (złożeniach) za pomocą on’yomi (np. 人形 ningyō – lalka).
Cyfry arabskie i alfabet łaciński
Poza kaną (hiraganą i katakaną) oraz kanji, w japońskim tekście możemy się spotkać z cyframi arabskimi, na przykład do zapisu cen, godzin, a także z alfabetem łacińskim, na przykład w adresach zdarza się, że nazwy budynków czy osiedli mają obco brzmiące nazwy. Ponadto, istnieje także rōmaji, czyli transkrypcja języka japońskiego za pomocą alfabetu łacińskiego (jedną z powszechniejszych metod zapisu jest transkrypcja Hepburna).
Co z interpunkcją?
Tradycyjnie interpunkcja w języku japońskim nie była tak rozbudowana jak w językach europejskich, jednak pod wpływem tekstów europejskich i amerykańskich pojawiło się coraz więcej znaków interpunkcyjnych. Zdania zakończone są znakiem 。, w środku zdania można spotkać przecinek 、natomiast cudzysłów zapisywany jest znakami 「」. Ze względu na możliwość zapisu pionowego i poziomego, umiejscowienie znaków interpunkcyjnych dostosowuje się do zmiany kierunku tekstu.
Ogólnie między wyrazami nie występują spacje, jednak na przykład w książeczkach dla dzieci, gdzie cały tekst zapisany jest hiraganą, często słowa są oddzielone, by ułatwić czytanie. Zaawansowani adepci języka japońskiego znający znaki kanji dobrze wiedzą, że wbrew pozorom szybciej i wygodniej czyta się tekst zapisany za ich pomocą, w przeciwieństwie do ciągu znaków kany. Pusta przestrzeń wielkości jednego znaku jest także wykorzystywana do rozpoczęcia nowego akapitu lub oddzielenia nazwiska od imienia.
Mam nadzieję, że artykuł ten przybliżył sposób, w jaki pisze się po japońsku. Pomimo że system ten jest złożony, przy odpowiedniej motywacji i wytrwałości jego nauka może być naprawdę przyjemnym i satysfakcjonującym zajęciem.
