Ucząc się języka obcego, jedna z pierwszych fraz, które poznajemy to pytanie „Jak masz na imię?”. Nic w tym dziwnego, w końcu imię jest częścią naszej tożsamości. Język chiński nie posiada alfabetu. Chcąc zatem przetłumaczyć własne imię na chiński, stajemy przed pytaniem: jak zapisać polskie imię po chińsku? Jak będzie ono wyglądało w znakach? O niełatwej sztuce tłumaczenia imion na chiński i wyboru chińskiego imienia przeczytasz poniżej.
Spis treści:
Konstrukcja chińskich imion
Chińskie imiona, a właściwie imiona i nazwiska to zwykle 2 lub 3 znakowe (sylabowe) konstrukcje. To, co w chińskim imieniu widzimy jako pierwsze, to zawsze jest nazwisko. Zatem jeśli ktoś przedstawi się nam jako Wang Peng (王鹏) – Wang (王) to nazwisko, Peng (鹏) to imię; a jeśli jako Li Dongming (李东明) – Li (李) to nazwisko, a Dongming (东明) to imię. W pisowni w znakach nazwisko i imię nie jest rozdzielone żadną przerwą.
Nazwiska
W Chinach istnieje około 400 różnych nazwisk. W zdecydowanej większości są jednoznakowe, czyli jednosylabowe. Istnieją wprawdzie nazwiska dwuznakowe, jest ich około 80, np. Ouyang (欧阳), Sima (司马), ale obecnie spotyka się je dość rzadko.
Najpopularniejsze chińskie nazwiska to Wang (王) i Li (李) – nosi je ponad 100 milionów osób! Inne często spotykane nazwiska to Zhang (张), Liu (刘), Chen (陈), Yang (杨), Zhao (赵). Chińskie nazwiska ze względu na noszącą je liczbę ludzi, figurują również w top 5 światowej popularności.
Tradycyjnie w Chinach nazwisko dostaję się po ojcu. Pojawiają się jednak nowe trendy w tym zakresie, np. dziecko dostaje nowe, dwuczłonowe nazwisko, uformowanie z nazwisk ojca i matki. W tradycji chińskiej kobieta po zawarciu małżeństwa nie przyjmuje nazwiska męża, pozostając przy swoim.
Proces nadania chińskiego imienia
Chińskie imiona są inne od zachodnich. W Europie imiona stanowią osobną pulę słów. Choć imiona wywodzące się z tradycji chrześcijańskiej posiadają swoją etymologię i znaczenia, to nie są rzeczownikami pospolitymi. Działa to również w drugą stronę, nie możemy nadać osobie imienia oznaczającego np. jakiś przedmiot. W języku chińskim natomiast istnieje zdecydowanie większa dowolność, jeśli chodzi o nadawanie imion. Chińskie imiona są jedno lub dwuznakowe. Znaki te mogą być dowolne, oznaczać przedmioty, cechy, zjawiska atmosferyczne – ograniczeniem jest tylko wyobraźnia (rodziców 😉). Chińczycy nie wybierają więc imion, lecz je nadają.
Według chińskiego prawa, imię i nazwisko muszą być zapisane w znakach chińskich. Zabronione są litery alfabetu łacińskiego, liczby i znaki specjalne. Ze względu na wykorzystywanie elektronicznych dokumentów, często nie są też akceptowane znaki, które nie istnieją w czcionkach komputerowych. Również zamieszkujące w Chinach mniejszości etniczne muszą zarejestrować swoje imiona w transkrypcji na znaki chińskie, odpowiadające wymową. Można dziecku nadać imię celebryty, znanej marki czy firmy – prawo własności intelektualnej nie dotyczy imion.
Chińskie imiona w tradycji
Wyboru imienia najczęściej dokonują rodzice, czasem z udziałem innych członków rodziny. Istnieje jednak kilka tradycji, do których sięgają Chińczycy, wybierając imię dla swoich pociech.
Tradycyjnie w Chinach istniały księgi rodzinne, które wskazywały, jaki znak powinien pojawiać się w imionach wszystkich potomków w danym pokoleniu. Dzięki temu, znając rodzinną księgę, łatwo można określić, do jakiego pokolenia należy dana osoba. We wszystkich imionach rodzeństwa z jednej rodziny znaleźć można bowiem ten sam znak. Bracia mogą przykładowo nazywać się Li Zhiqiang (李志强) oraz Li Zhiming (李志明); obaj noszą nazwiska po ojcu (Li 李), a w imieniu mają wspólny dla ich pokolenia znak (zhi 志). Księgi rodzinne jasno i na wiele pokoleń do przodu określały porządek pokoleń i znaków – nie można go było zmieniać wg własnej woli. Znaki te mogły być powiązane z historią rodziny, jej tradycjami, pochodzić z wierszy czy też wyrażać pomyślne życzenia dla potomków. Według tradycji taki sposób nadawania imion stosowano tylko do mężczyzn, z czasem jednak także do kobiet.
Tradycyjnie nadając chińskie imiona, zdarzało się, że dzieci po prostu… numerowano. Użyty w imieniu liczebnik wskazywał na kolejność starszeństwa danej osoby pośród rodzeństwa. W poprzednim wieku najczęściej pojawiające się w imionach liczebniki to 1 i 3. Jeśli zatem spotkamy osobę o imieniu Zhang Weiyi (张伟一), możemy domyślać się, że liczba jeden (一) w imieniu oznacza, iż Weiyi jest pierworodnym. W starożytnych Chinach prawdziwe imię kobiety często nie było znane i nazywano ją Dainiang, Erniang, Sanniang itp. – „pierwsza/druga/trzecia dziewczyna”, zgodnie z kolejnością pierwszeństwa w rodzinie.
Imię znakiem czasów
W niektórych pokoleniach chińskie imiona są także zwierciadłem swoich czasów. Np. Chińczycy urodzeni w latach 50. i 60., kiedy powstawała Chińska Republika Ludowa, często noszą bardzo patriotyczne imiona, np. Jianhua (建华) – dosłownie „budować Chiny”; Qiangguo (强国) – „silny kraj”; Guoqing (国庆) – „dzień narodowy (utworzenia państwa)”.
Chińskie imię a płeć
Choć chińskie imiona de facto nie mają rodzaju i cechuje je dowolność doboru znaków niezależnie od płci. Jednak pewne chińskie znaki preferowane są do tworzenia imion określonej płci. W imionach dziewcząt pojawiają się przykładowo takie słowa jak elegancja, piękno czy nazwy różnych kwiatów. W imionach chińskich chłopców znajdziemy natomiast takie cechy jak siła, odwaga, mądrość czy imiona bohaterów wojennych.
Jednak nie każde chińskie imię pozwoli nam odgadnąć płeć osoby je noszącej. Zwłaszcza w ostatnich latach popularność zdobywają imiona neutralne płciowo, które nadawane są zarówno chłopcom, jak i dziewczynkom. Przykładem takiego imienia jest np. Chenxi (晨熙) – „poranne słońce”, wyrażające nadzieję na inteligentne, pogodne dziecko.
Niektórzy rodzice celowo nadają swoim córkom imiona brzmiące „męsko”, np. pochodzące od chińskich bohaterów, aby zapewnić im równe traktowanie i uniknięcie dyskryminacji ze względu na płeć.
Chiński horoskop
W Chinach uważa się, że imię niejako determinuje nasz los, przynosi (lub przeciwnie) szczęście. Preferowane są zatem imiona, które mają symboliczne znaczenia i pozytywne konotacje. Unika się zaś znaków/słów, które mogą kojarzyć się negatywnie lub są homofonami niepomyślnych słów.
Chcąc wybrać dla dziecka dobre imię, chińscy rodzice korzystają czasem z usług wróżbity, który pozwala dobrać najlepsze dla dziecka imię. Przy taki nadaniu imienia ważny jest chiński horoskop. W chińskiej tradycji w ramach horoskopu funkcjonuje 12 znaków zodiaku, które wraz z 5 żywiołami tworzą 60-letnie cykle. Konkretny znak zodiaku oraz pierwiastek można przypisać do miesiąca, godziny, roku urodzenia. Na podstawie nie tylko daty, ale również godziny urodzenia wylicza się odpowiadające tym liczbom żywioły i w danych cyklu. Następnie na podstawie wyniku dobiera się odpowiednie znaki. Ważne jest zachowanie harmonii – jeśli np. z wyliczenia wyjdzie, że jest dużo ziemi, to w wybranym imieniu powinniśmy ją zbalansować, wybierając np. imię zawierające np. dużo wody. Czasem hieromanta określa również np. liczbę kresek w znakach występujących w imieniu. Czasem w chińskojęzycznym środowisku zdarza się, że ktoś zmienia imię w dorosłym życiu po to, aby „odwrócić” czy wręcz oszukać los. Kiedy nie wiedzie nam się życiu, można spróbować zmienić imię, by wraz z jego korektą odmienić swoje przeznaczenie.
Chińskie znaki w chińskich imionach
Skoro Chińczycy cieszą się tak ogromną dowolnością w doborze swoich imion, wydawać by się mogło, że zatem ich imiona rzadko się powtarzają. Nie jest to jednak prawda. Po pierwsze, w Chinach mieszka ogromna liczba ludzi, co samo w sobie rodzi prawdopodobieństwo powtórzeń. Po drugie, nie wszystkie znaki stosuje się do nadawania imion, pewne bardziej wyszukane pojawiać będą się tylko w imionach. Po trzecie, tak jak i w innych krajach, chińscy rodzice również poddają się trendom.
W chińskich imionach często znajdziemy słowa określające zjawiska związane z przyrodą. Odzwierciedlać mogą one np. porę roku lub dnia, w której ktoś się urodził, np. córkę urodzoną podczas wiosennej pełni księżyca nazywać możemy Chunyue (春月) – „wiosenny księżyc”.
Nadawane chińskim dzieciom imiona wyrażają nadzieje, życzenia rodziców dla swoich dzieci. W imionach zatem pojawiają się znaki, oznaczające cechy, które – jak życzą sobie rodzice – uosabiać będą ich pociechy. Życzenia te często są dostosowane do płci: dziewczynki dostaję takie znaki jak „piękno”, „delikatność”; mężczyźni zaś „ambicja”, „siła”. W imionach chłopców często spotkamy np. „sosnę” (松), która symbolizuje odwagę i wytrzymałość, wśród imion dziewcząt spotkać można natomiast np. feniksa (凤) symbolizującego cesarzową. Dawniej rodziny, w których oczekiwano na syna, a rodziła się córka, często nazywano ją imieniem mającym za cel „przywołanie” męskiego potomka – np. Zhaodi (招娣) – „przywołująca młodszego brata”.
Pomimo dowolności w doborze znaków występujących w imieniu, istnieje pula słów, które są preferowane do nadawania imion, jak również słowa czy zwyczaje stanowiące imienne tabu. Przede wszystkim, unikać należy słów niepomyślnych lub ich homofonów (wyrazów brzmiących identycznie).
W Chinach zakazane było nadawanie imion cesarzy i ich przodków, nawet do 7 pokoleń wstecz. Chińska kultura stroni także od obcowania ze śmiercią, więc unika się nadawania nowo narodzonym dzieciom imion po zmarłych przodkach. W czasie niektórych dynastii zabronione było nadawanie także imion wielkich osób, np. Konfucjusza. Obecnie prawnie w ChRL zabronione są imiona stricte muzułmańskie.
Imiona po chińskich bohaterach
„Jeśli masz chłopca, czytaj Pieśni z Chu, a jeśli dziewczynkę – Księgę Pieśni”. To popularne wśród młodszych pokoleń Chińczyków powiedzenie pokazuje, że istnieje trend sięgania do tradycji literackiej Chin podczas wybierania imion. „Pieśni z Chu” to antologia chińskiej poezji patriotycznej z okresu Walczących Królestw (480 do 221 p.n.e.), jest więc doskonałym źródłem imion dla chłopców – osób odważnych i męskich. „Księga Pieśni” jest pierwszym spisanym zbiorem chińskiej poezji z okresu 11 – 7 wieku p.n.e. Wśród prezentowanych tam dzieł znajdziemy dużo utworów romantycznych, z motywami miłości, które stanowią świetną inspirację do wyboru imion dziewczynek. Można również sięgnąć do bardziej współczesnych źródeł i nazwać dziecko np. po bohaterze ulubionego serialu.
Xiaoming, czyli imię mleczne
Dawniej w Chinach śmiertelność niemowląt była duża i ludzie martwili się, że złe duchy zabiorą z tego świata nowoprzybyłą na świat latorośl. Z tego powodu, aby uchronić dzieci przed złymi mocami, powstało wiele zabobonów. Zanim nadano dziecku oficjalne imię, nadawano mu tzw. imię mleczne – przydomek stosowany w dzieciństwie. W celu odstraszenia złych mocy często imię to było skromne, czy miało działać „na przekór” złym mocom – stąd pojawiały się takie imiona jak 狗剩 (gǒushèng) – „psie resztki” czy 臭蛋 (Chòudàn) – „śmierdzące jajo”. Dzięki takiemu zabiegowi, złe duchy, stroniąc od nieprzyjemnych rzeczy, nie zwracały na takie dzieci uwagi.
Dzisiejsi rodzice nie są już tak przesądni i imiona mleczne najczęściej są przydomkiem wyrażającym czułość czy też pozytywne życzenia dla dziecka. Obecnie imię mleczne używane jest głównie w dzieciństwie, ale nie zapomina się o nim w życiu dorosłym – mlecznym imieniem często przez całe życie zwracają się do swoich dzieci chińscy rodzice oraz najbliżsi krewni. Znajomość i użycie imienia mlecznego oznaczają bliską więź i zażyłość, jest pieszczotliwe. Imion mlecznych nie można używać w stosunku do osób starszych od siebie – jedynie młodszych.
Istnieje kilka sposobów tworzenia imion mlecznych:
- Podwojenie znaku z imienia, np. Li Na (李娜) nazwać możemy Nana (娜娜).
- Inspiracja naturą, rodzice pieszczotliwie nazywają swoje dzieci 石头 (Shítou) – „kamyk”, 小虎 (Xiǎohǔ) – „tygrysek”, 雷雷 (Léiléi) – „burza”.
- Życzenia powodzenia i sukcesu, np. 来福 (Láifú) – „szczęście przybywa” czy 喜儿(Xǐér) – „radość + dziecko”, 聪儿 (Cōngér) – „mądre dziecko”.
- Charakter dziecka – jeśli dziecko dużo się uśmiecha, to można nazwać je 乐乐 (Lèle) – „radosny”, a jeśli dużo się rusza — 动动动 (Dòngdong) – „ruszać się”.
Tłumaczenie na chiński imion
Często podczas kursów początkujących kursanci zadają mi pytanie: „Jak będzie po chińsku Agata? A jak Jacek? Jak już wiemy, chińskie imiona mają inną konstrukcję i nadawane są w inny sposób niż imiona zachodnie. Chcąc w znakach chińskich zapisać polskie imię, możemy zastosować transkrypcję fonetyczną – dobrać szereg znaków, które zestawione razem nie mają typowego dla chińskich imion znaczenia, ale w odczycie brzmią w sposób zbliżony do oryginału. Niektóre popularne angielskie imiona (które posiadają również odpowiedniki w języki polskim) mają ustalone tłumaczenie na język chiński. Np. Mary zapisać możemy jako 玛丽 (Mǎlì), a imię Aleksander jako 亚历山大 (Yàlìshāndà). Tego typu transkrypcję stosuje się najczęściej do osób znanych. Imię i nazwisko oddzielają się od siebie kropką. Taylor Swift to zatem 泰勒·斯威夫特 (Tàilēi·Sīwēifūtè), a Steve Jobs to 史蒂夫·喬布斯 (Shǐdìfū·Qiáobùsī).
Wadą tej metody jest to, że powstałe w ten sposób imię nie jest typowo chińskie, gdyż jest dłuższe niż 2-3 znaki. Jednoznacznie zdradza też niechińskie pochodzenie, nie posiada również metaforycznej głębi i nie jest powiązane z naszą tożsamością.
Wielu nauczycieli języka chińskiego, zwłaszcza Chińczyków, praktykuje nadawanie swoim uczniom chińskich imion. Posiadanie chińskiego imienia może być korzystne w kontakcie z Chińczykami. Przede wszystkim, Chińczykom łatwiej wymówić i zapamiętać imię chińskie, posiadające pisownię w znakach, niż zagraniczne. Posiadanie chińskiego imienia pozwala również na lepsze „zanurzenie” w chińską kulturę. Przydaje się również podczas mieszkania w Chinach, np. podczas zakupów internetowych czy w chińskim prawie jazdy.
Nauka języka chińskiego
Jeśli zaintrygowała Cię historia chińskich imion i chciałbyś poczuć prawdziwy rytm tego języka od wewnątrz, zachęcamy do nauki chińskiego w szkole językowej Kierunek Wschód. Nasi lektorzy pomogą Ci nie tylko opanować wymowę i pismo, ale również odkryć głębokie znaczenia, jakie kryją się za chińskimi znakami i nazwami. Wspólnie przekroczymy granice liter i dźwięków, byś mógł w pełni doświadczyć bogactwa chińskiej kultury. Już dziś zrób pierwszy krok — dołącz do nas i odkryj swój własny „chiński” kierunek na Wschód!
