Chińskie znaki (hànzì, 汉字) to jedna z najstarszych form pisma na świecie, powstała około 5 tysięcy lat temu. Według legendy zostały opracowane przez Żółtego Cesarza, który podarował je ludziom. Szacuje się, że łącznie liczba chińskich znaków sięga nawet 50 tysięcy – wiele z nich jest jednak dawnych i wyszło już z powszechnego użycia. Do codziennej komunikacji używa się ich około 3 tysięcy. Obecnie chińskie pismo istnieje w wersji tradycyjnej, będącej naturalnym efektem ewolucji języka, w tej formie wykorzystywane jest w m.in. w Hong Kongu i na Tajwanie oraz wersji uproszczonej wykorzystywane w Chinach kontynentalnych – znaki te zostały w latach 50. XX wieku nieco zmienione i są po prostu łatwiejsze. Chińskie znaki zostały także zaadoptowane do pisma japońskiego (kanji, 漢字), do dziś są również
w pewnym zakresie wykorzystywane w Korei (hanjia, 한자).
PIKTOGRAMY
Na początku swojego powstania chińskie znaki były piktogramami – graficznymi przedstawieniami obiektów, które oznaczały. I tak np. słońce rysowano jako okrąg z kropką w środku a góry jako kilka trójkątów oznaczających szczyty. We współczesnym chińskim piśmie wciąż mamy wiele znaków będących graficznymi przedstawieniami, choć ze względu na ujednolicenie pisma i przystosowanie go do druku nieznacznie mogły one zmienić swoje formy. Pismo to było w stanie przedstawić jedynie obiekty namacalne i proste czynności, swoim zakresem obejmowało jedynie bardzo podstawowe elementy życia (woda, ziemia, zwierzęta, jedzenie itp.).
ryc. 1 szkic autorstwa Marty Mońko
IDEOGRAMY
Do opisu bardziej abstrakcyjnych pojęć Chińczycy zaczęli tworzyć własne ideogramy – bardziej umowne, uproszczone przedstawienia pewnych idei. Np. liczba 3 przedstawiana było jako trzy poziome kreski, kierunek „na dół” jako kropka pod poziomą kreską, a „do góry” jako kropka ponad tą kreską.
ryc. 2 szkic autorstwa Marty Mońko
Wraz z rozwojem cywilizacji zaszła jednak potrzeba opisu bardziej skomplikowanych zjawisk. Aby sprostać potrzebom językowym znaki zaczęto ze sobą zestawiać tworząc nowe, o nowych znaczeniach. Np. znaki „drzewo” (木) oraz „człowiek” (人) oznaczały odpoczynek (休) – wylegiwanie się w cieniu rośliny, znaki „kobieta” (女) oraz „syn” (子) postawione obok siebie oznaczały „dobrze” (好) – w starożytności urodzenie syna była dla kobiety jednym
z największych osiągnięć.
ryc. 3 szkic autorstwa Marty Mońko
ZNAKI FONETYCZNO-SEMANTYCZNE
Chińskie znaki początkowo zapisywały jedynie znaczenia słów, nie dając wskazówek co do ich wymowy, co przy rosnącej liczbie znaków stanowiło nie lada trening pamięci. Powstał zatem nowy rodzaj znaków, które przedstawiają lub jedynie kategoryzują znaczenia oraz wskazują na wymowę. Są to znaki fonetyczno-semantyczne i jest ich we współczesnym języku chińskim najwięcej. Znaki te wykorzystują tzw. klucze znaków – graficzne elementy przypisujące znak do danej kategorii. Mogę być one wpisane w różny sposób w konstrukcję znaku, ale zwykle znajdują się po lewej stronie lub na górze.
ryc. 4 szkic autorstwa Marty Mońko
Np. słowo oznaczające „jezioro” (hú) zapisywane jest znakiem 湖, który składa się z klucza oznaczającego wodę 氵(trzy krótkie kreski) oraz części oznaczającej wymowę 胡 (hú) – sam ten znam oznacza wąsy i z jeziorem nie ma nic wspólnego, podpowiada tylko wymowę.
ryc. 5 szkic autorstwa Marty Mońko
JAK UCZYĆ SIĘ CHIŃSKICH ZNAKÓW?
Warto znaki „rozkładać” sobie na czynniki pierwsze, znajdować poszczególne elementy i próbować na zasadzie skojarzeń połączyć je ze znaczeniem. Można także na podstawie konstrukcji znaków obmyślać własne historie, które pomogą zapamiętać ich budowę i znaczenie. Warto poznać także najczęściej występujące klucze, gdyż pomogą nam one dopasować znaki do kategorii i czasem pozwolą odgadnąć znaczenie – dzięki nim możemy stwierdzić, że jakieś słowo to nazwa rośliny lub np. czyjeś imię. Warto także zwracać uwagę na elementy fonetyczne, które mogą nam pomóc odczytać znak. No i najważniejsze – trening czyni mistrza, aby opanować chińskie znaki trzeba po prostu z nimi obcować, dużo czytać i pisać.
