HOMOFONIA
W języku chińskim istnieje bardzo silne zjawisko homofonii, które determinuje wiele zachowań kulturowych. Czym jest homofonia? To „identyczność fonetyczna wyrazów różnych pod względem pisowni i znaczenia” (SJP PWN) – czyli po prostu słowa, które brzmią identycznie lub bardzo podobnie, ale mają inne znaczenia oraz pisownię. Po polsku przykładem homofonów mogą być słowa „morze” i „może”, które nie różnią się wymową, ale wyglądają inaczej
w zapisie i mają zupełnie różne znaczenie.
SKĄD W JĘZYKU CHIŃSKIM HOMOFONY?
Po pierwsze, język chiński nie jest językiem fonetycznym, to znaczy nie zapisuje on dźwięków, lecz znaczenia. Pierwotnie chińskie znaki były hieroglifami – wyglądały dokładnie jak to, co przedstawiały, nie dając jedna wskazówek co do wymowy, stąd dźwięki często się powtarzały. Po drugie, język chiński ma ograniczoną liczbę sylab, jest ich około 413. Każda sylaba może wystąpić również w jednym z 4 wariantów tonalnych, co tworzy zamkniętą pulę. Współcześnie chińskie słowa składają się z dwóch sylab, zatem przy obecnej mnogości słów – chcąc, nie chcąc – wymowa wielu z nich się powtórzy.
ZJEDZMY RYBĘ, CZYLI TRADYCJE I OBYCZAJE
W języku chińskim podobne brzmienia słów są podstawą wielu zwyczajów. Np. podczas noworocznej kolacji trzeba zjeść rybę (yú, 鱼), ponieważ słowo to brzmi tak samo jak „nadmiar” (yú 余), posiłek ten wyraża zatem życzenie, aby rodzinie niczego w nadchodzącym roku nie brakowało. Również podczas powitania nowego roku Chińczycy wieszają na drzwiach swoich domów znak 福 (fú) oznaczający szczęście, robią to jednak…do góry nogami. Dlaczego? Bo słowo „do góry nogami” (dào, 倒) brzmi identycznie jak „przybywać” (dào, 到), jest to zatem wyraz zaproszenia pomyślności do swojego domostwa. Tak samo jak szczęście w języku chińskim brzmi także nietoperz (biān fú, 蝙蝠), który stał się symbolem powodzenia – często przedstawienia nietoperzy znajdują się na dachówkach bądź zdobieniach tradycyjnej chińskiej zabudowy. Zaś chińscy katolicy podczas Wigilii Bożego Narodzenia nie wręczają sobie prezentów, lecz jabłka (píng guǒ, 苹果), które symbolizują pokój i bezpieczeństwo (píng ān, 平安).
NIE KUPUJ ZEGARKA, CZYLI PREZENTY I PRZEDMIOTY
Również ze względu na podobieństwo brzmienia niektórych słów w Chinach nie wypada w prezencie dawać niektórych przedmiotów. Nie należy zatem ofiarowywać zegarków (zhōng, 钟), ponieważ słowo to brzmi jak „koniec” (zhōng, 终),
a wręczając prezent zwykle nie mamy takich intencji. Podobnie nie daje się raczej w prezencie butów (xié, 鞋), gdyż słowo to brzmi jak „zło” (xié, 邪) i nie budzi pozytywnych skojarzeń. Niegdyś amerykański prezydent George Bush podczas swojej wizyty w Chinach ofiarował liderom tego kraju kowbojskie buty z amerykańską flagą, co zostało uznane za faux pas. Nie wypada podarować również parasolki (sǎn, 伞), gdyż jej brzmienie jest podobnie do „rozejścia się” (sàn, 散). Rozstanie (lí, 离) przywodzić będą na myśl także gruszki (lí, 栗), lepiej więc zaopatrzyć się w brzmiące jak „pomyślność” (jí, 吉) mandarynki (jú, 橘). Typowym chińskim prezentem nie będzie także książka (shū, 书), ponieważ może wyrażać życzenie przegranej (shū, 输). Wręczając prezenty warto unikać także ofiarowywania przedmiotów
w liczbie 4 (sì, 四), ponieważ brzmi ona jak „śmierć” (sǐ, 死). Zdecydowanie lepsza będzie ósemka (bā, 八), która brzmi jak „bogacenie się” (fā, 发).
HUMOR I NIE TYLKO
Wiele chińskich żartów czy też kabaretów opartych jest wprost na homofonii słów, które wywołują humorystyczne skojarzenia. Współcześnie na czatach internetowych niektóre sformułowania można zastąpić liczbami, które brzmią podobnie do danej frazy, co pozwala usprawnić komunikację. Homofony odgrywają także czasem rolę w literaturze – np. imię bohatera może nieść ze sobą dźwiękowe konotacje o znaczeniu symbolicznym. Chińska homofonia jest również szeroko wykorzystywana w marketingu oraz radzeniu sobie z cenzurą.
